Irena Kirszenstein-Szewińska
(ur. 24 maja 1946 w Leningradzie, zm. 29 czerwca 2018 w Warszawie).
Polska lekkoatletka specjalizująca się w biegach sprinterskich i skoku w dal, a po zakończeniu kariery działaczka krajowych i międzynarodowych organizacji sportowych. Dama Orderu Orła Białego.
Należała do najbardziej utytułowanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii: stawała na podium na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich.
Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 medale złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz dziesięciokrotna medalistka mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 3 w hali). Wielokrotna reprezentantka Polski w meczach międzypaństwowych i Pucharze Europy. W latach 1965–1979 zdobyła 24 medale mistrzostw Polski w biegu na 100 metrów, 200 metrów, 400 metrów, w sztafecie 4 × 100 metrów oraz w skoku w dal.
Czterokrotnie była wybierana na najlepszego sportowca Polski w plebiscycie „Przeglądu Sportowego” i czterokrotnie zajmowała drugie miejsce. W 1974 agencja prasowa United Press International wybrała ją najlepszą sportsmenką na świecie.
Pochodzenie i wykształcenie
Urodziła się jako Irena Kirszenstein w rodzinie żydowskiej, 24 maja 1946 w Leningradzie. Jej ojciec, Jakub Gustaw Kirszenstein (1919−2002) był inżynierem akustykiem i pochodził z Warszawy, natomiast matka, Eugenia z domu Rafalska (1922−1996), z Kijowa. Rodzice poznali się w Uzbekistanie, dokąd w 1941 ewakuowano kijowskie zakłady, w których pracowała matka Ireny, a także leningradzki instytut, w którym studiował jej ojciec. W 1947 Kirszensteinowie wraz z córką osiedlili się w Warszawie. W 1953 jej rodzice rozwiedli się, a Irena zamieszkała z matką przy al. Świerczewskiego (dziś al. Solidarności) w Warszawie.
Była absolwentką XXXVII Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Warszawie oraz Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego (1970, specjalizacja: ekonomia transportu).
Kariera sportowa
Lekkoatletykę zaczęła uprawiać jesienią 1960, mając 14 lat, w grupie uczniów Szkoły Podstawowej nr 37 w Warszawie, której trenerem był dawny oszczepnik, finalista igrzysk olimpijskich z Melbourne (1956), Jan Kopyto.
Talent długonogiej i bardzo szczupłej 15-letniej dziewczyny odkryła w liceum na Świętokrzyskiej nauczycielka wf Liliana Bucholc. Podczas pierwszych sprawdzianów w parku Agrykola (tam swoje wielkie sportowe kariery rozpoczynali też mistrzowie olimpijscy: Halina Konopacka i Janusz Kusociński) debiutantka przebiegła 60 m. w 8.3 sekundy i skoczyła wzwyż 138 cm. "Porwana" zaraz potem do klubu Polonia przez znakomitego oszczepnika Jana Kopytę. Początkowo występowała m.in. w czwartkach lekkoatletycznych. W 1962 zdobyła w Łodzi pierwsze medale mistrzostw Polski młodzików
Z tego okresu pochodzi zapis pierwszego rekordu Polski młodziczek w skoku wzwyż 156,5 cm. Już wtedy mówiono (radio) i pisano (prasa) o "narodzinach wielkiego talentu". Dał on o sobie znać na szerszej arenie podczas nieoficjalnych jeszcze mistrzostwach Europy juniorów, które odbyły się w Warszawie (1964), gdzie wygrała bieg na 200 m (poprawiła należący do Walasiewiczówny rekord Polski - 23.5) i zdobyła złoty medal w sztafecie 4 x 100 m (wraz z J. Dudek, I. Woldańską i E. Bednarek). Sprinterski bieg na 100 m wygrała na tych samych zawodach E. Kłobukowska i od tamtej pory prasa zaczęła pisać o tandemie K-K, dwóch osiemnastolatek, które wyjechały na swoje pierwsze igrzyska olimpijskie do Tokio (1964), gdzie stały się rewelacją na skalę światową. W Tokio zdobyła srebrne medale w skoku w dal i biegu na 200 metrów, a wraz z Teresą Ciepły, Haliną Górecką i Ewą Kłobukowską poprawiając rekord świata (czasem 43,69) zdobyła złoto w sztafecie sprinterskiej.
Rok później zdobyła w Budapeszcie trzy medale uniwersjady, a w 1966 także w stolicy Węgier wywalczyła cztery (w tym trzy złote) krążki mistrzostw Europy. W 1968 w Meksyku podczas igrzysk olimpijskich zwyciężyła w biegu na 200 metrów poprawiając czasem 22,58 rekord świata oraz zdobyła brąz na dystansie 100 metrów. W biegu rozstawnym 4 × 100 metrów Polki zgubiły pałeczkę (ostatecznie dobiegły do mety, nie awansując do finału) – w efekcie manipulacji medialnych i wydarzeń związanych z Marcem 1968 roku Szewińska stała się w związku z tym wydarzeniem obiektem ataków antysemickich.
Zimą 1969 zdobyła w Belgradzie trzy medale lekkoatletycznych europejskich igrzysk halowych. Na fali niebywałego entuzjazmu do pracy treningowej i młodzieńczej spontaniczności oraz chęci zwyciężania, trzy zdobyte tam medale były wspaniałym wstępem do wielkiej kariery sportowej, która nie była jeszcze udziałem żadnej zawodniczki na świecie.
W związku z ciążą opuściła sezon letni 1969, a w 1970 po urodzeniu syna Andrzeja wystartowała w uniwersjadzie w Turynie, odpadając już w półfinale biegu na 100 metrów. Zimą 1971 stanęła na podium halowych mistrzostw Europy w skoku w dal. Latem 1971 na mistrzostwach Europy w Helsinkach zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów. W sylwestra z 1971 na 1972, podczas zgrupowania w Zakopanem, doznała kontuzji (skręcenie kostki lewej nogi), przez co musiała zrezygnować ze startów w skoku w dal. Podczas igrzysk olimpijskich w Monachium zdobyła brązowy medal w biegu na 200 metrów i dotarła do półfinałów rywalizacji na dystansie 100 metrów. Tuż za podium, na czwartym miejscu, zakończyła start w biegu na 60 metrów podczas halowych mistrzostw Europy w Rotterdamie, a rok później na halowym czempionacie zdobyła brąz w biegu na 60 metrów. Od jesieni 1973 rozpoczęła starty w biegu na 400 metrów. W sezonie letnim 1974 trzy medale (w tym dwa złote w biegach na 100 i 200 metrów) podczas mistrzostw Europy w Rzymie. Na początku marca w Katowicach rozegrano halowe mistrzostwa Europy, w których Szewińska zdobyła brązowy medal w biegu na 60 metrów. Na igrzyskach olimpijskich w Montrealu w 1976 zdobyła złoty medal, ustanawiając czasem 49,29 nowy rekord świata. Dwukrotnie zdobywała brązowe medale mistrzostw Europy w Pradze (1978). Podczas swojego ostatniego olimpijskiego startu – na igrzyskach olimpijskich w Moskwie w 1980 – dotarła do półfinału biegu na 400 metrów.